Klagende boer heeft wel recht van spreken
Onderzoek: klagende boer heeft geen recht van spreken. Het was een kop waarmee RTL verslag deed van een onderzoek van de Wageningen Universiteit. Waar moest hij beter niet over klagen? Over zijn marge in de keten. Als je het artikel van RTL las, dan leek het om een diepgaand onderzoek te gaan naar de positie van de boer in de keten. De uitkomst leek opzienbarend te zijn omdat juist nu in heel Europa boeren demonstreren, distributiecentra van supers blokkeren en daarbij het punt maken dat zij wel een heel klein deel van de meerwaarde in de keten krijgen. Al deze boeren hadden het niet begrepen. Zij kregen genoeg. De enige uitzondering die terloops werd genoemd waren de melkveehouders. Zij waren ‘de pineut’, volgens RTL.
Het onderzoek bleek de Agri-nutri monitor 2020 te zijn waarin werd onderzocht welke belemmeringen er zouden kunnen zijn voor verduurzaming. Het onderzoek beperkte zich tot een beperkt aantal producten en tot de jaren 2016 t/m 2018. Het onderzoek constateerde dat er geen sprake zou zijn van ‘ernstig marktfalen’. Wanneer er van marktfalen wel sprake zou zijn bleef in het midden. In het artikel van RTL werd ook nog een van de onderzoekers geciteerd. Hij vond dat een winst van 2 ct per kilo uien toch best mooi was. Het was gewoon een kwestie van genoeg uien telen, dan kwam het wel goed. Dat het merendeel van de Nederlandse boeren melkveehouder is, en dus de pineut, bleef ook wat onderbelicht in het artikel. Dat de melkveehouderij in de onderzoeksperiode onder de kostprijs werkte was eigenlijk ook geen nieuws. Maar het onderzoek ging dan ook niet zozeer over de positie van de boer als wel over de vraag wat er nodig is om de boer naar ‘duurzaam’ te krijgen. Het antwoord was overigens een beter betalende consument, maar dat terzijde.
Wat het artikel van RTL vooral liet zien was dat het interpreteren en op waarde schatten van een onderzoek van de WUR niet zo eenvoudig is. En dat het bovendien met dit soort berichten over boeren en de landbouw een beetje is zoals met voetbal: je hoeft er geen verstand van te hebben om erover mee te praten en te doen alsof je er wel verstand van hebt.
Dat RTL geen verstand heeft van landbouw, is niet erg. Je kan niet overal verstand van hebben. Ook in het ministerie van Landbouw heeft niet iedereen verstand van landbouw. Wel hadden ze vragen kunnen stellen. Nieuwsgierige vragen voortkomend uit journalistieke verwondering.
Zo had RTL zich kunnen afvragen waarom die boeren, ondanks het onderzoek, dan toch klagen. Of het waar is dat de prijs van hun producten in het beste geval al jaren gelijk blijft terwijl hun kosten stijgen. Waarom ze denken dat hun marge al decennialang daalt. RTL had zich kunnen afvragen waarom, als de klagende boer geen recht van spreken heeft, de opvolgingspercentages in de landbouw zo laag zijn. En hoe het komt dat in twintig jaar tijd het aantal bedrijven is gehalveerd en verder zal dalen. RTL had kunnen vaststellen dat dit verschijnsel zich in heel Europa voordoet en dus niet een typisch Nederlands verschijnsel is. RTL had zich ook kunnen afvragen waarom, als de klagende boer geen recht van spreken heeft, niet meer mensen grond, vee en machines kopen en boer worden om dan in die niet falende markt gewoon geld te gaan verdienen door bijvoorbeeld heel veel uien te gaan telen.
Kortom, noblesse oblige, ook in de journalistiek.
