Hoe zit het? Gaat er hier nog iemand de leiding nemen?
Nog nooit was er zoveel te kiezen. 37 partijen doen er mee. De vorige keer waren het er ‘nog maar’ 28. Waarschijnlijk gaan we door tot dat iedereen een eigen partij heeft. Versplintering wordt na het polderen een Nederlands verschijnsel. We zijn er jaren geleden al mee begonnen. Decentralisatie heette dat toen. Het idee was dat het bestuur dichter bij de burger gebracht moest worden. ‘Gemeenten en provincies weten beter wat de burger bezighoudt’ was het verhaal vanuit het Rijk, toen deze bezuinigingsoperatie – want dat was het – verkocht moest worden.
Na het aanvankelijke gemor zagen de lokale overheden ook de voordelen, en de burgers de nadelen. Het vertrouwen in het bestuur nam in mijn eigen gemeente in ieder geval niet toe. Uit een onderzoek bleek dat de inwoners van mijn gemeente erg tevreden waren over de gemeentelijke diensten en maar een heel matige waardering hadden voor het bestuurlijk proces dat al die diensten mogelijk had gemaakt. De gemeenten gingen zelf ook decentraliseren. Zo werden op veel plaatsen de scholen aan de scholen overgelaten en kunnen scholen dus nu beslissen, in weerwil van wat de minister van onderwijs zegt, dat ze niet opengaan. In het kleine Koninkrijk Nederland kan het dus zo maar gebeuren dat in gemeente A een bijstandstrekker wel een tas boodschappen mag ontvangen van een weldoener en dat dit je in gemeente B duur kan komen te staan.
Eigenlijk had Rutte gelijk toen hij zei dat hij niet de baas van Nederland is. Nederland zit vol met baasjes. Al die baasjes streven het belang van hun eigen kleine belang of gebied na zonder zich rekenschap te geven wat er in de aanpalende gebiedjes gebeurt. Dus wethouders zijn makkelijk te verleiden om de ruimte in hun gemeente op te offeren aan nog meer industrieterreinen, distributiecentra, zonneparken of vakantieparken. Te ontvangen bouwleges en ontroerende-zaak-belasting kan menig krap bij kas zittende wethouder in beweging brengen. Nederland wordt per perceel in de uitverkoop gedaan zonder dat er een idee of plan achter zit.
Iedereen baas over zijn eigen ruimte en ruimtelijke ordening. Vroeger dachten we dat dit meer iets voor België was; zelfsturend ruimtegebruik. De Belgen proberen daar nu wat tegen te doen met wat ze daar de betonstop noemen. Ook de Duitsers maken zich zorgen over het verspillen van de ruimte. Flachenfrass noemen ze het verdwijnen van het landelijk gebied daar. Wij hebben nog geen woord om dit probleem aan te duiden, maar het is er en het is wel duidelijk dat er iets moet gebeuren als we achteraf niet willen constateren dat er iets had moeten gebeuren. Regie is nodig. Iemand moet de baas worden van alle baasjes in Nederland. Niet alleen op het gebied van ruimte maar vooral op het gebied van ruimte. Iemand moet de baas zijn over hoe de ruimte in Nederland gebruikt moet gaan worden.
Het moet weer duidelijk worden wie verantwoordelijk is en dat hij of zij in Den Haag zit. Dan weten we weer waar we moeten wezen. Niet meer naar een provinciehuis om te protesteren en daar te horen dat ze er ook niets aan kunnen doen, maar gewoon voor alles met de trekker naar Den Haag. Gewoon, zoals het hoort.
