De zelfoplossing
Afgelopen jaar zijn er weer vijfhonderd melkveehouders gestopt. Dat heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek afgeleid uit de meitellingsgegevens. Deze vijfhonderd hoeven dus niet te worden gedwongen om te stoppen. Daar heeft de overheid dus geen werk meer aan en het kost de belastingbetaler geen geld. Ze hebben aan zelfoplossing gedaan.
De zelfoplossing mag zich al een tijd verheugen op toenemende populariteit. Lang voordat er werd geroepen om een nieuwe bestuurscultuur was die al in stilte ontstaan. Zelfoplossing is aantrekkelijk. Het geeft mensen de illusie dat ze zelf iets in te brengen hebben en als overheid heb je er geen werk aan. Bovendien kan je verantwoordelijkheid afschuiven. Het is een vorm van besturen met losse handen. Tijdens het Rutte- tijdperk is de zelfoplossing als bestuurscultuur tot grote bloei gekomen. Gemeenten kregen bijvoorbeeld geld voor allerlei beleid en mochten daarna alles zelf oplossen. Dat dit in een klein land tot een bonte verzameling aan maatregelen, of afwezigheid daarvan, op lokaal niveau aanleiding gaf mocht de pret niet drukken.
Ook door leden van de Tweede Kamer wordt regelmatig naar de zelfoplossing als oplossing gegrepen. Zo werd tijdens een commissievergadering over het Nationaal Strategisch Plan – dat alle landen moeten maken om aan Brussel te laten zien hoe ze doelen van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid denken te gaan halen – aan Tjeerd de Groot de vraag voorgelegd, hoe hij aankijkt tegen de sociaaleconomische gevolgen van het verder verlagen van de hectaretoeslagen aan boeren. Volgens Tjeerd was dat helemaal geen probleem. In de eerste plaats hebben boeren helemaal geen laag inkomen, zei Tjeerd. Door slim te administreren lijkt het laag. Dat doen ze om geen belasting te hoeven betalen. Voor het overige zou alles opgelost worden door de markt, zei Tjeerd. Geen oplossing nodig dus. Zelfoplossing zou alles regelen.
Toch kent de zelfoplossing ook grenzen en beperkingen. Jarenlang is tussen pachters en verpachters gesproken over een nieuw pachtstelsel. Dit alles onder aanmoediging van verschillende staatssecretarissen van Landbouw en Kamerleden die waarschuwden voor,….tja, eigenlijk voor zichzelf. “Als je het aan de politiek overlaat, dan weet je nooit wat er gaat gebeuren”, zei een Kamerlid. Hij had zeker een punt, maar nadat deze oefening in zelfoplossing niets bleek op te leveren greep de minister in. Dat dit ingrijpen tot op heden nog niet tot een tastbaar resultaat heeft geleid is wel een beetje jammer, maar Rome en Parijs zijn ook niet op één dag gebouwd.
Het stoppen met de zelfoplossing als bestuursstijl zou een vorm van bestuurlijke vernieuwing kunnen zijn. Misschien iets voor de formatie. Tjeerd heeft inmiddels al toegegeven dat markten, zoals die nu functioneren, niet werken. Er is dus hoop.
